“Каменныя дзевачкі” у Баравым і Данілевічах Лельчыцкага р.30 красавіка – 1 мая 2016 г. быў праведзены маніторынг стану элемента НКС “Традыцыя пакланення каменным крыжам вёсак Данілевічы і Баравое Лельчыцкага раёна Гомельскай вобласці (Каменныя «дзевачкі»)”. У Баравым найбольш урачыстае наведванне “дзевачкі” адбываецца на 2-і дзень Вялікадня (панядзелак), ёй нясуць стравы з велікоднага стала. Старыя “аброкі” не паляць, а павязваюць на дрэва побач з “дзевачкай”. За апошнія гады вакол каменя з’явілася плот і драўляны крыж з абразом унутры агароджы. Некаторыя мясцовыя жыхары кажуць, што раней, прыкладна да 1970-х гадоў, “дзевачку” ў Баравым не апраналі. Не звалі яе Еўкай, як у Данілевічах. Імя з’явілася толькі апошнім часам. “Дзевачцы” ў Баравым жанчыны спавядаліся ў сваіх ітымных справах: любоўная варажба, спарон, здрада ў шлюбе. Быццам бы распавялі ёй – і лягчэй стала. У Данілевічах галоўнымі захавальніцамі абраду з’яўляюцца жанчыны, якія раней спявалі ў фальклорным гурце пры клубе. Яны сёлета здымалі старыя аброкі з Еўкі ў Красную суботу: Алена Міронаўна Карась, 1945 г. н., мясц. – былая работніца сферы культуры; Ева Кірылаўна Вярбіла, 1939 г. н., мясц.; Кацярына Адамаўна Герман, 1949 г. н., мясц., хадзіла пераапранаць з унучкай Маяй 2012 г. н.; Галіна Фёдараўна Палуянава, 1950 г. н., мясц., працавала ў краме Ульяна Кірылаўна Палуянава, 1939 г. н., мясц. Гэтым разам не прысутнічалі, звычайна ходзяць пераапранаць: Марыя Васільеўна Плех, 1943 г. н., мясц.; Вольга Дзмітрыеўна Плех, 1939 г. н., нар. у в. Рубеж. Цяпер клуб ператвораны ў Дом сацыяльных паслуг і адчыняецца толькі раз на месяц. Акрамя "дзевачкі" ў Красную суботу палілі старыя “аброкі” з прыдарожных крыжоў па ўсёй вёсцы. На Вялікдзень апранаць каменны і прыдарожныя крыжы ідуць з самай раніцы. Каля 5-6 гадзін “аброкі” ўжо павесілі каля 5 жанчын. Гурт, што паліў старыя “аброкі” сабраўся а 7 раніцы. “Дзевачцы” акрамя фартушкоў прынеслі яшчэ хусткі, некаторыя – каралі. Клалі стравы з велікоднага стала – чырвоныя яйкі, булкі, таксама цукеркі, кветкі. Ля кожнага крыжа гурт спяваў псальму “Хрыстос воскрэсе із мертвых”. Абракнуўшыся на першы прыдарожны крыж, павадзілі карагоды “Канапелюшка”, “Ой, дзеўкі-дзеўкі, не церайце сілкі”, “Перепёлачка”. Новыя фартушкі завязваюць і на магільныя крыжы. Відэа Марыі Раскільтэ пра пераапрананне Еўкі ў Данілевічах можна паглядзець тут. Фота Алены Ляшкевіч з Баравога тут, з Данілевічаў тут. Іншыя велікодныя традыцыі У Данілевічах захаваўся звычай паліць у ноч на Вялікдзень вогнішчы. Часам на іх смажаць шашлыкі. У некаторых хатах замест вогнішча пакідаюць святло гарэць усю ноч у адным пакоі. У в. Сіманічы Лельчыцкага р. тлумачаць гэтыя звычаі тым, што ў велікодную ноч Бог ходзіць па зямлі і завітвае на вогнішча ды святло пагрэцца, прыносіць гаспадарам Долю. Па ўсёй Беларусі вераць, што Бог ходзіць па зямлі ад Вялікадня да Ушэсця. У Данілевічах на ноч на стале пакідаюць велікодныя стравы. Жыхары Данілевічаў хрыстосуюцца адмыслова склаўшы рукі: 3 разы прамаўляюць “Хрыстос увасхрос” і адказваюць “Ваісціну ўвасхрос”, а потым 3 разы цалуюцца. У нядзелю на цвінтары (царквы ў Данілевічах няма з вайны) бацюшка з Дубровы асвячае велікодную ежу. Да таго нельга есці. Калі ў хаце на працягу году нехта памёр, вогнішчы не паляць, яек не фарбуюць, але булкі пякуць. Фота з Вялікадня ў Данілевічах тут. Алена Ляшкевіч Форум для отзывов 11 не существует. |
|